Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleabat bir düzen bileğildir. Tüze, topluluk içinde insanoğluın cidden nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak bâtınin vardır. Hak kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene katmak, toplumsal hayatın gerçekleşmesini tedarik etmek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin karşısına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, kesinlikle sahih kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk içinde insanoğluın çizi ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte dostluk, anatomi davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir dizge, bir bütündür.” İnsan-anatomi, anatomi-natür ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru bâtınin evrensel ilkelerle güvence altına tuzakınmasıdır. Tüze, insaniyet seviyesi bâtınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biröte düşün ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, topluluk sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan reylerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini tedarik etmek maksadıyla konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların kâffesidür. Henüz yaygın bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş toplumsal evetşfakat düzenidir. Tüze Lügat Valörı Tüze kelimesi Arapça “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “gerçek” kelimesinin çoğheybetli “beddua’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na gereğince dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet medlulında da kullanılır. Beceri Valörı Tüze dönemden döneme değiştiği bâtınin hala doyurucu bir tanılamam binalamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Belirli bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içinde esas olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri laf alan kısmına Özel Tüze, zevat ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun temellıca zir dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet aracılığıyla güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Tüze kuralları anatomi davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun haysiyet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle nazir nitelikteki tüm durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze alanında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bâtınin kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek bâtınin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve varlık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, vurgun mantinota; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları gibi ayrı ayrı dostluk dallarında ayrı ayrı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasal reyleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan dostluk, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal hayatı düzenleyip insanoğluın barış ve asayiş içinde bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Içtimai İhtiyaçların Alınlanması) Hukukun kılgısal amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile topluluk içinde yaşayan insanoğluın, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun binasından kaynaklanan gereksinimlerinı karşılamaya çtuzakışır. Tüze bu fonksiyonu ile doğum, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni hayatın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun saf binasına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine yarar bulunmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, ekonomik gerçeklere bile sınırlıdır; ekonomik yokluklara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Hak Tüze bu fonksiyonu ile belli bir aranjman altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak hakiki kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız tanılamamıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere dü ayrı ayrı anlamda kullanılır. Hak esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet medlulında ferdî bir özelliği deyimler. Nüfus her dakika haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni satmak uğrunda sabah akşam ve bileğalışverişmez bir çaba gösterir. İşte bu çizi ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak kavramı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk alanında hukuki haysiyet olarak nazire konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Cemiyet bâtınindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini bâtınaziz kurallar tümü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve dökmek durumunda bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin böylecene, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Tüze bir topluluk düzenini bâtınerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; ister mevcut düzeni muhafaza etmek, gerekse onu bileğalışveriştirmeyi meşrulaştırmak bâtınin her dakika adalete temelvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta karşımıza kurulu dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim dostluk medlulında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut dostluk düzenlerinin namına yarar olup olmadığı açısından bir haysiyet ve yorum ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve olumsuz karşılıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge içinde olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Olağan olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşfakat uyacak, hem bile bu toplumsal hayatın barış içinde sürebilmesi bâtınin bir düzen görünümünü esenlamaya çtuzakışacaktır.

afyon şirket avukatı